Albanees
|
Albanees
|
|
Shqip
|
| Landen waar het Albanees gesproken wordt: | Albanië, Italië, Roemenië, Montenegro, Servië.Macedonië, Kosovo en Griekenland, |
| Het Albanees is een officiële taal in: | Albanië en Kosovo. Het Albanees is een erkende minderheidstaal in Macedonië, Servië, Montenegro, Roemenië en Italië. |
| Aantal moedertaalsprekers: | Rond de 7,6 miljoen |
| Eigen benaming: | Shqip, of voluit: Gjuha Shqipe (De Albanese taal). |
| Alfabet: | Romeins, vroeger bestonden er andere schriften. |
| Aantal letters in het alfabet: | 36 (Van A tot Zh) |
| Regulering: (Van spelling, etc.) |
De Albanese WetenschapsAcademie (Akademia e Shkencave e Shqiperise ) |
| Classificatie: (Taalfamilie) |
Indo-Europees ---> Albanees |
| Dialecten | Gegisch (Gheg) en Toskisch (Tosk). |
| Albanees is sterk verwant aan: | Illyrisch (een taal uit de oudheid). |
| Albanees is in mindere mate ook verwant aan | Grieks en Armeens. |
| Het Albanees is een verre verwant van: | Russisch, Latijn, Nederlands, Iers, Perzisch, Hindi en Litouws. |
Over het Albanees
| Inleiding Het Albanees is een Indo-Europese taal die gesproken wordt in Albanië en door minderheden in aangrenzende gebieden. Het Standaard-Albanees is gebaseerd op de zuidelijke dialecten, ook wel het Tosk-Albanees genoemd. Albanezen noemen hun taal Shqip.  Kinderen in Albanië. |
 Het alfabetHet Albanees wordt vandaag de dag geschreven in het Latijnse alfabet. Vroeger werd het Albanees ook met andere alfabetten geschreven, zoals het Griekse, Cyrillische (In voormalig Joegoslavië) en het Arabische alfabet. In de 18e en 19e eeuw werden er pogingen ondernomen het Albanees van een geheel eigen alfabet te voorzien. Deze schriftsystemen, het Elbasanalfabet en het Beitha Kukju-alfabet zijn echter nooit een succes geworden. |
| Geografische verspreiding Het Albanees wordt bovenal gesproken in Albanië en Kosovo. In die landen wordt de taal door de meerderheid van de bevolking gesproken. In landen grenzend aan Albanië en Kosovo wordt het Albanees door kleine groepen minderheden gesproken. Italië: In het zuiden van de Italiaanse laars en op Sicilië leeft een Albanese minderheid. Zij noemen zichzelf Arbëreshë. In de 15e eeuw vestigden zij zich in Italië na de Ottomaanse inval in Albanië. In Italië kregen de Arbëreshë leefgebied toegewezen in gebieden waar nog weinig mensen woonden.Daar konden ze hun christelijk geloof en Byzantijnse liturgie in ere houden. De Arbëreshë spreken een Toskisch dialect. Macedonië: Albanezen vormen de grootste minderheid van Macedonië. Ongeveer een kwart van de bevolking van Macedonië is Albanees. De grootste Albanese gemeenschappen zijn te vinden in het noordwesten van het land, vooral in de plaatsen Debar, Tetovo, Kičevo en Stroega. Griekenland: Al in de 13e eeuw vestigden grote groepen Albanezen zich in Griekenland. Er zijn twee belangrijke gemeenschappen, de Arvanieten en de Tsjam (Çamë). De Arvanieten wonen vooral in Attika (het gebied rond Athene) en op de Peloponnesos (de Griekse kikkerpoot). De Tsjam leven vooral in de regio Epirus, in het noordwesten van Griekenland. Beide bevolkingsgroepen spreken een Toskisch dialect. Roemenië: In 1595 werd aan een groep van 15.000 Albanezen toestemming gegeven om zich benoorden de Donau te vestigen. Vandaag de dag vormen de Albanezen een bescheiden minderheid in Roemenië. In het Roemeense Huis van Afgevaardigden heeft men één zetel gereserveerd voor de Liga van Albanezen van Roemenië. |
| Verwantschap met andere talen Het Albanees vormt een eigen tak van de Indo-Europese taalfamilie, de taalfamilie waartoe de meeste Europese en veel West-Aziatische talen behoren. De verschillen tussen Albanees en andere Indo-Europese talen zijn aanzienlijk groter dan de verschillen tussen andere Indo-Europese talen onderling. Pas in 1850 kon men aantonen dat het Albanees een Indo-Europese taal is. De meest naaste verwanten onder de levende talen zijn het Grieks en het Armeens. |
|
Oorsprong en geschiedenis
|
| Dialecten Het Albanees bestaat uit twee grote dialectgroepen. Het Tosk wordt gesproken in het zuiden van Albanië en in Griekenland. Dit dialect is tevens de norm voor het algemeen beschaafd Albanees. Het Gheg wordt in het noorden van Albanië, in het noorden van Macedonië en in Kosovo gesproken. |
| Tekst en literatuur De oudste Albanese teksten komen uit de 15e eeuw. Door de uitbreiding van het Ottomaanse Rijk in de 16e eeuw vluchtten veel Albanese intellectuelen naar Italië. Marin Barleti en Gjon Gazulli schreven daar onder invloed van de Renaissance werken over filosofie, religie en geschiedenis. Het eerste boek in het Albanees is Meshari van Gjon Buzuku. Het is een vertaling van de belangrijkste delen van de katholieke liturgie in het Albanees. Daarmee deed Buzuku voor het Albanees wat Luther voor het Duits deed. De twee grootste schrijvers uit de 19e-eeuwse Romantiek zijn Jeronim de Rada en Naim Frashëri. De bekendste hedendaagse schrijver is Ismail Kadare. Veel van zijn werk is in het Nederlands vertaald. |
 WetenschapAlbanologie is de naam van de wetenschap die zich bezighoudt met de studie naar het Albanese volk en zijn cultuur, taal en literatuur. De belangrijkste centra zijn de universiteiten van Tirana en Pristina. Aan de Universiteit Leiden werd Albanees tot een aantal jaren terug gedoceerd als bijvak binnen de opleiding Vergelijkende Indo-Europese Taalwetenschappen. Op dit moment wordt Albanees niet meer door de universiteit aangeboden. De bibliotheek van de Universiteit Leiden heeft nog wel een collectie boeken op het gebied van de Albanese taal- en letterkunde. |
|
Een Albanees spreekwoord
|
| "Dita pa punë nata pa gjumë." Letterlijk: Een dag zonder werk is een nacht zonder slaap. Betekenis: Het is deugdzaam om hard te werken en zo het eigen brood te verdienen. |
| Onze Vader | Ati ynë |
| Onze Vader die in de hemelen zijt, Uw naam worde geheiligd, Uw Koninrijk kome, Uw wil geschiede gelijk in de hemel als ook op de aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood, en vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven aan onze schuldenaren. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de Boze . Want van U is het Koninkrijk, en de kracht en de heerlijkheid, tot in eeuwigheid. Amen. |
Ati ynë që je në qiell, U shenjtërofte emri Yt. Ardhtë mbretëria Jote, U bëftë dëshira Jote, Si në qiell, ashtu dhe mbi dhé. Bukën tonë të përditshme epna ne sot. Dhe falna fajet tona, Sikundër dhe ne ua falim fajtorëve tanë. Dhe mos na shtjer në ngasje, por shpëtona nga i ligu. Se e Jotja është mbretëria dhe fuqia dhe lavdia, përhere e në jetë të jetëve Ashtu qoftë. |
|
Handige woorden en zinnen
|
|
| Hallo | C’kemi |
| Tot ziens | Mirupafshim |
| Hoe heet je? | Si e ke emrin? |
| Mijn naam is.... | Emri im është… |
| Bedankt. | Falemnderit |
| Ik hou van jou! | Të dashuroj! |
| Ja | Po |
| Nee | Jo |
| 1 | një |
| 2 | dy |
| 3 | tre |
| 4 | katër |
| 5 | pesë |
| 6 | gjashtë |
| 7 | shtatë |
| 8 | tetë |
| 9 | nëntë |
| 10 | dhjetë |
© 2023 Harm Schoonekamp | contact | |