|
Schriftsystemen van de wereld
Een schriftsysteem (ook wel kortweg schrift genoemd) is een systeem van symbolen dat gebruikt wordt om een taal weer te geven. Er zijn verschillende soorten schriftsystemen, met symbolen die verschillende dingen voorstellen. De verschillende soorten schriftsystemen kunnen ondergebracht worden in verschillende categorieën. Zo wordt het Nederlands geschreven in het Latijnse alfabet. Het Grieks wordt geschreven met andere symbolen, het Griekse alfabet. Maar het zijn allebei alfabetten. In beide gevallen stelt een letter een klank voor. Het zijn vergelijkbare schriftsystemen.
Logografisch en fonetisch
Een eerste onderscheid dat gemaakt kan worden is tussen logografische schriften en fonetische schriften. Bij een logografisch schrift is een symbool een plaatje dat een woord voorstelt. Soms is het woord zonder directe voorkennis te herkennen aan het plaatje (zoals bij sommige hiërogliefen), soms is het niet uit de vorm van het logogram af te leiden en moet de betekenis en de klank gewoon geleerd worden (zoals bij de meeste Chinese tekens). Binnen deze twee hoofdcategoriëën kunnen we nog verdere subcategorieën onderscheiden.
Voorbeelden van een aantal bekende alfabetten:
1 - Het Griekse alfabet
2- Het Latijnse alfabet
3 - Het Cyrillische alfabet
4- Het Koreaanse alfabet
5 - Het Armeense alfabet
6 - het Georgische alfabet
7 - Het Gotische alfabet |
Fonetisch 1 - alfabet
Een alfabet is een schriftsysteem waarbij elke letter symbool staat voor een klank, verwante klanken of een combintie van klanken. Vaak staat een letter symbool voor één specifieke klank. Vaak ook wordt er één letter gebruikt om meerdere klanken weer te geven die verwant zijn. Zo vertegenwoordigt de letter g in het woord garage twee keer een andere klank. Soms staat één letter symbool voor een combinatie van klanken, zoals de Latijnse letter x, die staat voor de klankcombinatie ks. Ook het Griekse heeft zulke letters en het Cyrillisch heeft er vele.
Voor een betere werking van het alfabet zijn er ook andere regels en tekens die de lezer de symbolen te begrijpen: leestekens, spaties, voorgeschreven leesrichting, enzovoort. De naam alfabet komt van Alef en Beth, de eerste twee letters van het Fenicische alfabet, waarop vele andere alfabetten zijn gebaseerd. Dit artikel is geschreven met het Latijnse alfabet. Dat werd voor het eerst gebruikt in het oude Rome om Latijn mee te schrijven. Veel talen gebruiken het Latijnse alfabet: het is tegenwoordig het meest gebruikte alfabet ter wereld.
Voorbeelden van alfabetten zijn:
- Het Fenicisch alfabet
- Het Etruskisch alfabet
- Het Latijnse alfabet
- Het Griekse alfabet
- Het Cyrillisch alfabet
- Het Hangul, gebruikt voor Koreaans
- Het Armeense alfabet
- Het Georgische alfabet
- Het Mongoolse alfabet
- Het Neo-Tifinagh alfabet
- Het Osage alfabet
Voorbeelden van een aantal bekende abjads:
1 - Het Hebreeuwse schrift
2 - Het Arabische schrift
|
Fonetisch 2 - Abjads
Fonetisch schriften die alleen medeklinkers schrijven (en geen klinkers) worden abjads genoemd. Het idee daarachter is dat mensen in die gebieden weten welke klinkers worden gebruikt als de woorden worden uitgesproken. Veel moderne Abjads gebruiken optionele tekens om de klinkers duidelijk te maken, dit staat bekend als een onzuivere abjad. Deze klinkertekens zijn geen echte letters omdat ze niet op zichzelf worden geschreven, maar alleen als toevoeging bij een medeklinker.
Voorbeelden van abjads zijn:
- Het Arabische schrift, dat naast het Arabisch ook in aangepaste vorm voor Perzisch, Oerdoe, Pasjtoe en andere talen gebruikt wordt.
- Het Hebreeuwse schrift, dat ook gebruikt wordt voor het Jiddisch en het Ladino.
Beide abjads worden geschreven van rechts naar links
Voorbeelden van een aantal bekende abugida's:
1 - Het Devanagari (o.a. Hindi)
2 - Het Ethiopische schrift
3 - Het Thaise schrift
4 - Het Khmer (Cambodjaanse) schrift)
5 - Het Birmaanse schrift
6 - Het Tibetaanse schrift |
Fonetisch 3 - Abugida
Abugida's zijn schriftsystemen waarbij medeklinkers als symbool worden geschreven en klinkers als diakritische tekens. Iedere medeklinker draagt een standaardklinker met zich mee. Wanneer een diakritisch teken ontbreekt, dient de medeklinker met de standaardklinker uitgesproken te worden. Bijvoorbeeld क (k) in Devanagari wordt uitgesproken als 'ka' zonder diakritisch teken.
In India en Zuidoost-Azië zijn er vele talen die gebruik maken van een abugida. De meeste Abugida's in Zuid-Oost-Azië zijn afgeleid van het oude Brahmische schrift.
Voorbeelden van abugidas zijn:
- Het Devanagari (gebruikt voor o.a. het Hindi en het Sanskriet).
- Het Ge'ez schrift (het Ethiopische schrift)
- Het Thaise schrift
- Het Cambodjaanse schrift (Khmer)
- Het Burmese schrift
- Het Bengaalse schrift
- Het Balinese schrift
- Het Javaanse schrift.
- Het Tibetaanse schrift
Voorbeelden van een aantal bekende lettergreepschriften:
1 - Japans: Hiragana
2 - Japans: Katakana
3 - Cherokee |
Fonetisch 4 - Lettergreepschrift / syllabisch schrift
Een lettergreepschrift is een schriftsysteem met symbolen die elk een lettergreep betekenen. Dit is anders dan Abugidas, aangezien lettergrepen met vergelijkbare medeklinker- of klinkerklanken niet noodzakelijkerwijs vergelijkbare symbolen gebruiken (bijvoorbeeld か (ka) en き (ki) in het Japans).
Voorbeelden van lettergreepschriften zijn:
- Het Hiragana (gebruikt in het Japans)
- Het Katakana (ook gebruikt in het Japans)
- Het Cherokee-lettergreepschrift (gebruikt in het Cherokee).
Voorbeelden van een aantal bekende logografische schriften:
1 - Chinees
2 - Egyptische hiërogliefen. |
Logografische schriften
Een logografisch schrift is een schriftsysteem met symbolen die hele woorden betekenen of symbolen die ideeën voorstellen. Deze symbolen worden “logogrammen” genoemd. In de praktijk is geen enkel schriftsysteem volledig logografisch: veel symbolen zijn combinaties waarbij een deel de klank weergeeft en een ander deel de betekenis. (Bijvoorbeeld 女 (nǚ), “vrouw”, en 马 (mǎ), “paard”, maken 妈 (mā) “moeder” in het Mandarijn Chinees).
Voorbeelden van logografische schriften zijn:
- Chinese karakters
- Egyptische hiërogliefen
|
