Baskisch
-
| Landen waar Baskisch gesproken wordt: | Spanje en Frankrijk |
| Het Baskisch is een officiële taal in: | Spanje, in de autonome regio's Euskadi en Navarra |
| Aantal moedertaalsprekers: | Rond de 665.000 |
| Eigen benaming: | Euskara, Euskera, of voluit: Euskara hizkuntza (De Baskische taal). |
| Alfabet: | Romeins (Latijns) |
| Aantal letters in het alfabet: | 21 (Van A tot Z). |
| Regulering: (Spelling, etc.) |
Euskaltzaindia |
| Classificatie: (Taalfamilie) |
Geïsoleerde taal. |
| Baskisch is verwant aan: | Geen enkele taal |
| Inleiding Het Baskisch is een geïsoleerde taal die gesproken wordt in Spanje en Frankrijk in de regio Baskenland. Het Baskisch is een bijzondere taal omdat het niet tot een bepaalde taalfamilie behoort, zoals bijvoorbeeld het Nederlands tot de Germaanse talen behoort. Er bestaan geen talen die op het Baskisch lijken. Het standaard-Baskisch is gebaseerd op de centrale dialecten die gesproken worden in de provincie Gipuzkoa. Basken noemen hun taal Euskara. |
 AlfabetHet Baskisch maakt, net zoals het Nederlands, gebruik van het Latijnse alfabet. Het Baskische alfabet telt 21 letters. De letters C, Q, V, W en Y worden niet gebruikt, behalve in leenwoorden. Ook de Spaanse letter Ñ gebruikt het Baskisch niet. De Basken noemen hun alfabet Euskal alfabetoa. |
| Verspreiding Het Baskisch wordt gesproken in Baskenland, een regio die zowel in Spanje als Frankrijk ligt. Baskenland ligt aan de westelijke Pyreneeën en aan de golf van Biskaje. Baskenland bestaat uit 7 provincies, waarvan 4 in Spanje en 3 in Frankrijk. Een bekende uitspraak van Baskische nationalisten is dan ook: "Vier plus drie is één", waarmee ze willen zeggen dat de vier Spaanse en drie Franse Baskische provincies één Baskische staat zouden moeten worden. Spaans Baskenland wordt ook wel Hegoalde (Baskisch voor Zuidergebied) genoemd en bestaat uit de provincies Álava, Biskaje, Gipuzkoa en Navarra. Frans Baskenland wordt Iparralde (Baskisch voor Noordergebied) genoemd en bestaat uit de provincies Labourd, Neder-Navarra en Soule. |
| Verwantschap met andere talen Tot op heden is het nog niet gelukt een verwantschap aan te tonen tussen Baskisch en een andere taal. Vermoedens zijn geuit dat het Baskisch verwant zou zijn aan het Etruskisch, of daar zelfs het moderne overblijfsel van zou zijn. De Etrusken waren een volk dat in Italië leefde ten tijde van de opkomst van het Romeinse Rijk. De theorie dat het Baskisch verwant zou zijn aan het Etruskisch is echter omstreden. Ook zijn er pogingen gedaan het Baskisch in verband te brengen met de Kaukasische talen zoals het Georgisch. |
| Geschiedenis van het Baskisch Het Baskisch wordt wel de oudste taal van Europa genoemd. Het Baskisch werd gesproken voor de talen die nu dominant zijn naar Europa kwamen (de Indo-Europese en de Finoegrische talen). In de loop der eeuwen zijn de talen van het Iberisch schierieland voortdurend veranderd, van vermoedelijk Keltisch voor de komst van de Romeinen, naar Latijn in Romeinse tijden, daarna Gothisch in de Vroege Middeleeuwen, Arabisch in de Moorse tijd en ten slotte Spaans na de Reconquista. Dat het Baskisch niet verdwenen is door de invloed van al die verschillende talen heeft te maken met de ligging in bergachtig gebied. Volken die in bergachtig gebied leven, leven meer geïsoleerd van de hen omringende omgeving, en wanneer er minder contacten zijn met de buitenwereld ondergaat een taal weinig veranderingen. Hetzelfde verschijnsel verklaart de grote taalkundige verscheidenheid op de Kaukasus (ook bergachtig) en Indonesië (veel kleine eilandjes) Ten tijde van de Spaanse dictator Franco werd het Baskisch zoveel mogelijk geweerd en werd er een politiek van culturele en taalkundige gelijkschakeling gevoerd. Dit was echter olie op het vuur van de Baskische nationalisten, die de gewapende strijd opnamen in de nadagen van Franco, en de ETA oprichtten, een gewapende afscheidingsbeweging. De dood van Franco en de invoering van de democratie was voor de ETA geen aanleiding om hun gewapende strijd op te geven. Sinds de oprichting zijn er door het ETA-conflict meer dan 800 dodelijke slachtoffers gevallen. In 2011 staakte de ETA haar activiteiten en de organisatie werd in 2018 definitief opgeheven. |
2024 Harm Schoonekamp | contact | |