Oezbeeks
Oezbeeks |
|
O‘zbek |
| Landen waar Oezbeeks gesproken wordt: | Oezbekistan, Kirgizië, Afghanistan, Kazachstan, Tadzjikistan, Turkmenistan, Rusland en China. |
| Het Oezbeeks is een officiële taal in: | Oezbekistan en Afghanistan. Erkend als minderheidstaal in Tadzjikistan, Kazachstan, Kirgizië, Turkmenistan, Rusland en China. |
| Aantal moedertaalsprekers: | Rond de 32 miljoen sprekers. |
| Eigen benaming: | O‘zbek Ўзбек (Cyrillisch) |
| Alfabet: | Latijns, Cyrillisch, Arabisch |
| Aantal letters in het alfabet: | 29 (van A tot Ng) |
| Regulering: (Van spelling, etc.) |
De Staatsuniversiteit van Tasjkent voor Oezbeekse Taal en Literatuur. |
| Classificatie: (Taalfamilie) |
---> Turkische talen ----->Algemeen Turkisch --------------------> Karluk -----------------------> Oezbeeks |
| Oezbeeks is sterk verwant aan: | Oeigoers en Lopnor. |
| Oezbeeks is in mindere mate ook verwant aan: | Kazachs, Kirgizisch, Tataars, Turks, Turkmeens en Basjkiers. |
| Oezbeeks is een verre vewant van: | Chazaars, Bolgaars, Tsjoevasjisch. |
| Inleiding Het Oezbeeks is een Turkische taal die gesproken wordt in Oezbekistan waar het de officiële nationale taal is. De taal wordt ook gesproken door minderheden in de omringende landen, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Afghanistan en Turkmenistan. Kleine groepen minderheden zijn te vinden in China en Rusland. Het standaard geschreven Oezbeeks is gebaseerd op de dialecten van de oostelijke uitloper van het land, het dialect van de hoofdstad Tasjkent en de provincies Tasjkent en Farg'ona. Oezbeken noemen hun taal O‘zbek. |
 Het Oezbeekse alfabet Tot 1928 werd het Oezbeeks geschreven met een aangepaste vorm van het Arabische alfabet. Dit Yana-Imla alfabet verschilde o.a. van het Arabisch doordat letters gescheiden geschreven konden worden (in plaats van in elkaar vloeiend in het Arabisch). In deze tijd kon slechts zo'n 3% van de Oezbeken lezen en schrijven. Vanaf 1880 probeerden Russische missionarissen het Cyrillische alfabet te introduceren, maar nog met weinig succes. In 1929 werd er overgestapt op een Latijns schrift, het Yanalif-schrift. Dit werd gebruikt tot 1940. Om de culturele eenheid in de Sovjet-Unie te stimuleren werden Sovjetrepublieken gedwongen over te stappen op het Cyrillisch alfabet. Na de val van de Sovjet-Unie is het Latijnse schrift weer officieel in Oezbekistan, het Cyrillisch wordt echter ook nog veel gebruikt. |
| Verwantschap met andere talen Het Oezbeeks behoort tot de Karluk-Turkische talen, samen met het Oeigoers en enkele kleinere talen zoals het Lopnor. De Karluk-talen behoren tot de grotere groep van de Algemeen-Turkische talen, waartoe ook het Turks, Kazachs, Kirgizisch, Tataars, Basjkiers en Turkmeens behoren. Verre verwanten van het Oezbeeks zijn het Chazaars, Bolgaars en Tsjoevasjisch. De theorie dat de Turkische talen verder verwant zouden zijn aan het Mongools, Koreaans en Japans is door recent onderzoek onjuist gebleken. De Turkische talen zijn één onafhankelijke taalfamilie zonder verdere verwantschap met andere taalfamilies. |