Xhosa
-
| Landen waar Xhosa gesproken wordt: | Zuid-Afrika, in de provincies Oostkaap en Westkaap. |
| Het Xhosa is een officiële taal in: | Zuid-Afrika Zimbabwe |
| Aantal moedertaalsprekers: | Rond de 8,2 miljoen sprekers. |
| Andere namen | Xosa of Koosa. |
| Eigen benaming: | IsiXhosa. |
| Alfabet: | Latijns (Romeins). |
| Aantal letters in het alfabet: | 27 (Van A tot Z). |
| Regulering: (Van spelling, etc.) |
The Pan South African Language Board. |
| Classificatie: (Taalfamilie) |
Niger-Congo -------> Bantoïde ---------> Zuid Bantoïde -------------------------> Xhosa |
| Xhosa is sterk verwant aan: | Zoeloe, Ndebele en Swati. |
| Xhosa is in mindere mate ook verwant aan: | Swahili, Sotho, Kongo, Yoruba, Igbo, Fulani. |
| Xhosa is een verre verwant van: | Wolof en Fula. |
| Inleiding Het Xhosa is een van de officiële talen van Zuid-Afrika. Xhosa wordt gesproken door ongeveer 8,2 miljoen mensen, oftewel zo'n 16 procent van de Zuid-Afrikaanse bevolking. In de provincie Oostkaap is het Xhosa een lingua franca, de taal van het openbare leven. Velen die de taal niet als moedertaal hebben, spreken het Xhosa wel als tweede taal. In totaal zijn er zo'n 11 miljoen mensen in Zuid-Afrika die het Xhosa als tweede of derde taal beheersen. Hoewel de taal in Zimbabwe niet door veel mensen gesproen wordt, is het Xhosa daar wel erkend als een officiële taal. Net als veel andere talen in Afrika behoort het Xhosa tot de Bantoetalen. Net als veel andere Bantoetalen is het Xhosa een toontaal, wat wil zeggen dat de betekenis van een woord deels afhangt van de intonatie. Het Xhosa is er om berucht dat de taal bijna onmogelijk is uit te spreken als je er niet mee opgegroeid bent. Dat komt door de bijzondere klikklanken. Er bestaan verschillende dialectvarianten van het Xhosa. Het standaard geschreven Xhosa is gebaseerd op de dialecten van Ngqika, Ndlambe en Thembu. Het Xhosa is de moedertaal van o.a. Nelson Mandela, van voormalig president Thabo Mbeki en van de zangeres Miriam Makeba. |
 Het geschreven XhosaHet Xhosa maakt gebruik van het Latijnse alfabet. In de 19e eeuw werd de taal voor het eerst opgeschreven door christelijke missionarissen. In 1834 verscheen het eerste Xhosa boek, dat de grammatica van de taal behandelde. De klikklanken worden o.a. geschreven met de letter c voor een dentale klik (met de tong tegen de tanden), de q voor een alveolare klik (met de tong tegen de bovenste tandkas) en de x voor een laterale klik (met de tong tegen de boventanden of het gehemelte net achter de tanden). Ook combinaties van medeklinkers geven klikklanken aan. Zo staat de medeklinkercombinatie ngc ook voor een dentale klik. |
| De tonen van het Xhosa Net zoals veel andere Bantoetalen is het Xhosa een toontaal, dat wil zeggen dat dezelfde combinatie van medeklinkers en klinkers een andere betekenis kan hebben afhankelijk van of de toon met een hoge of lage intonatie wordt uitgesproken. Één van de meest opvallende kenmerken van de taal zijn medeklinkers die 'klikkend' uitgesproken worden. Deze worden gemaakt door de tong tegen de achterkant van de tanden te zetten, tegen de tandkas, of tegen het gehemelte. De zo ontstane klikgeluiden doen denken aan bijvoorbeeld hoefgetrappel van een paard of het ontkurken van een fles champagne. Het Xhosa heeft in totaal 18 (!) verschillende klikklanken. |
2024 Harm Schoonekamp | contact | |